Azerbaycan    Futbolu   Tarihi  

 Azerbaycan'da   futbol  ülkenin   en   popüler      sporu    olarak   kabul  edilir ve   zengin     bir   geçmişe   sahiptir.  Petrol   zengini   Bakü'nün   etkisiyle       erken   dönemde   başlayan  bu spor,  Sovyet     dönemiyle  Profesyonelleşmiş,  bağımsızlık   sonrası  ise   uluslararası   areneda   gelişimini    sürdürmüştür.    Aşağıda,  Azerbaycan     futbolunun     tarihini       Kronolojik     olarak   ele    alacağım.  Bilgiler,  güvenilir   kaynaklardan  derlenmiştir  ve  dönüm      noktalarını   vurgular.  

Erken    Dönem:  Rus    İmparatorluğu   Yılları  (1900'ler- 1920)  

Futbol,  20.  yüzyılın    başlarında    Rus     İmparatorluğu'nun     popülerlik   kazanmaya   başladı.   Özellikle   Bakü'de, petrol     şirketlerinin   etkisiyle    ilk    takımlar    kuruldu.  1905   yılında  "Suraxanı  Futbolcular  Dairesi," Stela"  "idman    Döstleri"  gibi   kulüpler    ortaya   çıktı. Resmi   ilk    şampiyona   1911'de   Bakü'de  düzenlendi   ve   " Bristish   Club" takımı  şampiyon   oldu. 1912'de  Azerbaycanlı   oyuncular,  Tiflis'te  (bugünkü    Tbilisi)   Gürcüstan'ın  "Sokol"    takımını     4-2 yenerek  ilk  "uluslararası"  maçlarını   oynadı.       1914'te    Azerbaycan   Futbol    Birliği   kuruldu  ve şehir   şampiyonaları   organize  edilmeye   başlandı.  Bu    dönem,  futbolun    elit  kesimlerde  yayıldığı   bir   hazırlık      evresiydi.    

Sovyet  Dönemi:   Kurumsallaşma   ve      Altın   Çağ   (1920-1991) 

Sovyetler   Birliği'nin     kurulmasıyla   futbol,  futbol   devlet  kontrolüne    girdi. En     eski   kayıtlar,   1926-1927   Transkafkasya   Şampiyonası'na  dayanır;  bu   turnuvada    Azerbaycan,  Ermenistan   Gürcistan    takımları  mücadele      etti.  Azerbaycan takımı,  Gürcistan  ve  Ermenistan'la    dostluk    maçları   oynadı  ancak   uluslararası   turnuvalara   katılamadı.  1926'da   Tahran   XI  ile     Bakü'de    oynanan  dostluk   maçları ve  1929'da      Bakü     takımının   Tahran'daki      galibiyetleri,  erken       uluslararası      etkileşimleri    gösterir.   

1928'de   ilk  Azerbaycan  Şampiyonası   düzenlendi     ve   sekiz    kulüp   katıldı.  1960'lar    "Altın  Çağ"   olarak   anılır.  Bu    dönemde  Sovyet  liginde   başarılı   olan    Neftçi   Baku    PFC  gibi kulüpler   öne   çıktı.   Ünlü   futbolcular   yetişti:  Anatoliy   Banishevskiy  (1966 FIFA  Dünya  kupası'nda   SSCB'nin  ilk    11'inde   yer  alan  Azerbaycanlı   oyuncu) ve    Alakbar    Mammadov.  Hakem Tofik    Bakhramov  ise  1996  Dünya   Kupası     finalinde ( İngiltere- Almanya maçı)    tartışmalı   bir   pozisyonu   işaret ederek   efsaneleşti; İngiltere'nin   golünü  onayladı   Stadyumlar  inşa    edildi;  örneğin   Bakü'deki Tofik   Bkhramov    Stadyumu   bu    dönemin    mirasıdır.   Neftçi,    Avrupa   Kupalarına   katıldı    ve   sovyet   liginde   rekabet  etti. Kapaz  PFC   Ve  Sumgayit     PFC   gibi      kulüpler      de   kuruldu.  

Bağımsızlık    Sonrası   Uluslararasılaşma ve   Zorluklar   (Günümüz   1992)  

Sovyetler   Birliği'nin     dağılmasından  sonra   Azerbaycan,    1992'de   bağımsızlığını    ilan  etti.   Milli  takımın    ilk  resmi   maçı,   17  Eylül  1992'de   Gürcistan'a   karşı   oynandı   ( 1-1  berabere)   Azerbaycan  Futbol   Federasyonları  Birliği    (AFFA),  1994'te UEFA  ve FIFA   üyesi oldu;  bu,    milli  takımın  Euro  96    elemelerine    katılımını  sağladı.  Ancak   büyük   turnuvalara   (Dünya   kupası  veya   Avrupa   şampiyonası    finallerine)  henüz  katılamadı.

Azerbaycan  Milli takımının   en  iyi   sıralaması   2010'da    90.  oldu (Türkiye'yi   2-0  yenerek).  Teknik   direktörler  arasında  Berti   Vogts (2008-2014)  ve  Robert   Prosinecki  ( 2014-2018)  gibi  isimler öne  çıktı;   Prosinecki,   2018      Dünya Kupası   elemelerinde   10   Puan toplayarak   rekor   kırdı.  En   golcü    oyuncu     Qurban  Qurbanov   ( 66   maç   14 gol).   Azerbaycan   kadın   milli   takımı  ise    2006'da   Romanya'ya  karşı    ilk   maçını     oynadı, ancak   büyük   başarılar   elde  edemedi;    Euro  2009  ve   2001    Dünya   Kupası      elemelerine     katıldı.  

kulüp   futbolunda   Premyer   Liqa  (eski adıyla AFFA  Supreme League)   1992'de     başladı. Neftçi   Baku,  en   başarılı    kulüp; Avrupa'da  UEFA    Şampiyonlar  Ligi ve  Avrupa    Ligi'nde   mücadele etti. Diğer  önemli   kulüpler: Qarabağ   FK    (Avrupa'da   grup  aşamalarına  yükselen  ilk   Azerbaycan   takımı,)  2017'de   Europa  League'de    çeyrek   final    oynadı), sumgayit  FK,  Sabah  FK     ve  Neftçi. Qarabağ,  son   yıllarda,  yıllarda    ligi   domine   ediyor   ve  teknik     direktör    Gurban   Qurabanov'un   önderliğinde  uluslararası   başarılar  kazandı (örneğin   11   kupa    ve  6  uluslararası   ödül).    kadın     ligi   ise    düzensiz;   son   yıllarda  genç    kategorilerde    aktif.  

Güncel   durum (2025 itibarıyla):  Premyer   Liqa 12   takımla    oynanıyor,    1  Liqa   (10  takım)  2  Liqa   (12   takım)   alt   ligler  var.  Milli   takım,   UEFA    Uluslar  Ligi  C  Ligi'nde   mücadele  ediyor. FIFA  sıralamasında   genellikle    120-  150     bandında     yer     alıyor.   AFFA,  altyapı  yatırımlarını   artırdı; yeni   stadyumlar  (örneğin   Bakü   Olimpiyat Stadyumu)   inşa  edildi. Futbol  Azerbaycan'da   kültürel   bir  unsur   haline   geldi, ancak   alt yapı  ve   finansman   sorunları     devam  ediyor.

Önemli   Dönüm  Noktaları ve   Figürler  

.   Dönüm   Noktaları:  1911   Bakü   Şampiyonası,  1966 Dünya   Kupası'ndaki Tofik   Bakhramov,  1994    UEFA /FIFA  üyeliği,   2010  Türkiye   galibiyeti,  Qarabağ'ın   2017  Avrupa   başarısı. 

.  Figürler: Anatoliy Banishevkiy (oyuncu),    Tofik   Bakhramov  (hakem),  Qurban  Qurbanov   (oyuncu/teknik   direktör),  Shahin  Diniyev   (teknik   direktör).  

Not 

Azerbaycan   futbolu,  sovyet  mirasıyla   başlayıp   uluslararası  arenada  büyümeye  çalışan  bir   hikaye.    Gelecekte   Qarabağ   gibi    kulüplerin  Avrupa'daki     performansı,  milli   takımı  da   yukarı      taşıyabilir.  Daha   fazla   detay  için    AFFA   resmi     sitesi  veya   Transfermarkt'ı ziyaret  edebilirsiniz.    

Kaynakça  

.  Inside.  fifa.com  

. Azerbaijan/ UEFA   Nations   League / UEFA.com    

.   Association  of   Football  Federations of  Azerbaijan  Affa.  az  

.   Azerbaijan   Scores,  Stats and  Highlights - ESPN  espn.com  

.   Football   in  Azerbaijan-  Wikipedia en.    wikipedia.org  

. Azerbaycan- En   değerli   11  

.  Azerbaijan   lives  scores, results, fixtures,     Azerbaijan   v  Ukraine  live    Football,  Euro...  

.  Azerbaycan   futbolu- Vikipedi  tr. wikipedia. org     

. Azerbaycan -  Kulüp Profili  trannsfermarkt.  us  

.  Azerbaijan- Club  Prfile/ Transfermarkt/ transfermarkt.com 

. Premyer Liqa 25/26 Transfermarkt/ transfermarkt. us  

.  Azerbaijan  national   football  team  - Wikipedia/ en. wikipedia. Org